Irreechi/ssi amantaalee aadaa Oromoo keessatti mul’dhatan keessa isa tokkoo fi adda-dureedha. Irreecha jechuun sirna kadhaa fi galata waaqaf godhamuudha. Kadhaa fi galanni godhamu kunis iddoo fi yeroon kan murtaa’eedha. Kunis amantii keessatti gochaadhan kan ifa ta’udha. Sirna irreechaa kan hoogganu jaarmayaa Qaalluutti.
Gosa Irreechaa Irreechi iddoo adda addaatti yoo gaggeeffamellee inni guguddaan bakka lamatti raawwatama, isaanis Irreecha Tullu fi kan Irreecha Malkaatti.
A. Irreecha Tulluu (Irreecha Arfaasaa)
Irreechi Arfaasaa (Irreecha Tulluus ni jedhama) kun kan gaggeeffamu Tulluurratti yoo ta’u, yeroon isaas bonnii darbee roobni Afraasaa yeroo itti eegamuudha. Baatileen dursan turan roobni dhabamee hongeen namnii fi horiin kan itti miidhamaa tureedha. Kanaaf giddugala ji’a Bittooteessa maatiin marti gara lafa qabbana fi jiidha qabutti bahanii rooba arfaasa argachuuf waaqa kan itti kadhatanii.
Tulluutti bahanii kadhachuun kun kan amantii waaqeeffannaa Kuushoota dur
durin walqabateedha jedhama. Oromiyaa keessaa Tulluun Cuqqaalaa araddaa irreechaa isa guddichadha.
B. Irreecha Malkaa (Irreecha Birraa)
Irreechi Birraa (Irreecha Malkaas ni jedhama) kan raawwatu yeroo ganni xumuramee, baatii birraa ykn giddugala ji’a Fulbaana (22-25) keessatti. Guyyaan Irreechaa “Ayyaana Birraa ykn Xaddacha Saaquu” jedhamuunis ni beekama. Iddoon irreecha birraa kunis, malkaa fi hora guguddoo irratti. Tibba darbe namoonni guutama galaanaatiin addaan citanii turan walarguuf
jecha, Yeroo Ganni akka dukkanaatti ilaalamu xumuramee uumamaaf biiftuun baatu waan taheef guyyaa kana akka guyyaa gammachuutti fudhatu. Ganni dukkanaa’aan darbee, Galaanni lagaa guutee firaaf maatii walitti dhufuu dhoorgu yeroo itti darbu waan ta’eef.
Kanaaf, Yeroo Irreechaa kana Ummanni Oromoo malkaa gamaa fi gamanaa walitti bahanii
“Mareehoo!… Mareehoo..!” jechaa Waaqa kadhachaa,
faarfachaa, galateefachaa gara Malkaa deemu. Eebba Abbaa Malkaa fi hangafootaan godhamu booda marga jiidhaa fi abaaboo birraa qabatanii bishaaniin tuqani waaqatti facaasaa waaqa(uumaa) galateeffachaa irreeffatuu. Araraa fi wabii gaafatuu.
Haaluma kanaan Kadhannaan Guutuun yeroo gara Malkaa deeman jedhamu
Oo…..yaa marehoo………….mareehoo(2x)
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa uumaa hundaa mareehoo…
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa lafa uumtee … mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa Malkaa uumtee…mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa Oodaa Nabee …marehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa Odaa Roobaa…Marehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa Ooda Bultum …Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa Ooda Bisil… Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa Ooda Bulluq… Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa Uumaa uumtee… Marehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa Dachee Uumtee… Marehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa nama Uumtee … Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa Bishaan Uumtee… Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya waaqa midhaan uumtee…Marehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Ya Waaqa tulluu Uumtee… Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Marga Qabannee si kadhannaa…Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Malkaa Buunee si kadhannaa….Mareehoo
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Jiidha Qabannee si kadhannaa
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Irreechi Irree keenyaa
Oo…..yaa marehoo…
Mareehoo…………………………Mareehoo(2x)
Jedhee maqaa Waaqasaa uume waamee, Umaa hunda
uume faarsee kadhataa.
Kaayyoon kadhaa kanaatis Waaqayyoo(Uumaan) akka rooba, nagaa fi dhala ykn sanyii
isaanii baayyisuu fi firii argataniidha. Yeroo baayyee Oromoonni bakka qubatanii gara horaatti loon isaanii wajjin itti godaanu. Kunis akka jalqabaa fi seena hojii bara haaratti fudhatamaa.
Yeroo ammaa Horri Arsadii, Bishooftutti argamu iddoo Oromoonni Tuulamaa jaarraa dheeraa dura
itti irreeffachaa turani waan taheef Oromoon miliyoona hedduun lakkaawamu achitti walgahee irreeffachuu eegalee jira. Arsadii maqaa namaa yoo ta’u gosa Liiban keessaa Abbaa Malkaa nama tureedha. Arsadii Abbaa Malkaa ta’uu kan danda’e balaa lubbuu isaa irrra ga’e
jalaa of baraarsuu erga danda’ee booda, guyyoota saddeetif,soomana cimaa godhee, muka birbirsaa jalatti lubbuun kan mul’dhate waan ta’eefiidha jedhama. Birbirsi kan inni itti dhibaafatamuufis
yaadannoo fi raajeeffannaa kanaaf akka ta’ee ni himamaa. Kana booda Horii Harsadii akka Malkaa irreessaatti ulfaa ta’ee Oromoota Tuulamaatiin akka kabajamu murtaa’e. Yeroo booda Oromoonni marti Hora Arsadii akka wiirtuu Irreeffannaa godhanii itti hirreeffachaa turan. Yeroo ammaa kana waggaa keessatti ala tokko Hora Arsadii irratti ni hirreefatu.
Hora Arsadii Ayyaanni Irreecha kun Oromoon falaasamaa fi ilaalcha addunyaa keessatti jiruufi waaqa(uumaa) akkasumas raajii isaa, dhalootaa fi iccitii jireenyaan walitti fiduun kan ibsuudha.
Sanyiin namaa horee kan baayyatu, kan faca’e du’aa ka’e ija godhatu, atoomsaa fi gargaarsa humna waaqaa(uumaa)tiin jedhee amana. Nuti Oromoon waaqa nu uume kadhanna. “Uummamaan uumaa
kadhata” jechuun uummamaan waaqa(uumaa) isaa ni galateeffata, ni faarfata, yeroo ammaa kanas Hora Arsadii irratti kan raawwatamu sirnuma kana.
Hubachiisa: Ibsa Abbaan Gadaa Bayyanaa Sambatuu dhiyeenya kana Miidiyaaleef kennaniin Dur haala mijataa dhabuufi, Sirnoota darbaniin irraa ittifamutu nu dhoogge malee, naannoo tuulamaa kana keessatti Malkaan FINFINNEE Hangafa hundaati, kanaaf Bara kana haala mijataa jiruun walqabatee IRREECHI-2018 Finfinnetti akka irreeffatamus himaniiru.
HORAA BULAA DEEBANAA
Afaan Oomo Online | OROMO ICT
<<Hawaasa keenya Addunyaarra jiru walqunnamsiiuu>>
Cell: +251904432625 /+251910130926
Email: oromoict@gmail.com or info@oroict.com or contact@oroict.com
Web: www.oroict.com – Gorsa ICT
: www.afan-oromoo.com – Afaan Oromoo
: www.hojii.net – Beeksisa Hojii
: https://fayyaa.afaan-oromoo.com – Gorsa Ogeeyyii Fayyaa.
