Hima Afaan Oromoo

Hima Afaan Oromoo

Himni jecha (word), ykn gaalee( phrase) ykn ciroo ( clause) tokkoo fi isaa olirraa ijaarama.
Gulummoo fi Xumurtuu qabaatee yaada guutuu kan dabarsuu fi sirna tuqaaleetiin kna xumuramuudha.
Akkasumas Jechootni walitti dhufuudhaan yaada guutuu fudhatamaa fi qindaa’aa ta’ee ergaa guutuu kandabarsuu fi sirna tuqaaleetiin kan xumuramuudha.

Walumaagalatti, Himni gulummoo (subject) +ibsa-xumurtuu(adverb) + xumurtuu (verb)+ ibsa- maqaa (adjective) + gocha-fudhataa (object) of keessaa qaba.

Afaan Oromoo kessatti himni qindaa’aan tokko kutaalee lama of keessaa qaba.

1. Gulummoo[Mathima]:-Subject

2. Xumurtuu(Antima):-verb

Fkn: Tolaan Leenca ajjeese. Tolaan:-mathima”
Fkn: Bokkaan roobe. roobe:-xumurtuudha”

Afaan Oromoo keessatti Himni Akkaataa tajaajilasaa fi caasaa seerlugaa(grammatical structure) irratti hundaa’uun bakka lamatti(2) qoodama. Isaanis:

A. Hima Akkaataa Tajaajilaan
Himni Afaan Oromoo Akka tajaajila isaa irratti hundaa’uun bakka Afuritti(4) qoodama. Isaanis:
1. Hima Addeessaa/Himaamsa
Addeessaan Hima ta’iinsa waan tokkoo, jijjiirama waan tokkoo, iddoo wanti sun itti argamuu fii kkf ibsuudha.
2. Hima Gaaffii
Gaaffiin, Hima waa’ee gulummichaa hojiisaa kan gaaffiin ibsuudha.
Fkn: Guyyaan har’aa maali?
3. Hima Ajajaa(Command)
Ajajni, Hima ergaa bifa ajajaatiin darbu ittiin ibsinuudha.
Fkn: Hojii manaa hojjadhu.
4. Hima Rajeffannoo
Raajefannoon, Hima waan tokko raajefachuu/dinqisiifachuu ibsuuf itti fayyadamnuudha.
Fkn: Nan bade!

B. Hima Akkaataa Caasaa Seerlugaatiin
Himni Afaan Oromoo Akkaataa caasaa seerlugaa irratti hundaa’uun bakka Afuritti(4) qoodama. Isaanis:
1. Hima Salphaa(Simple sent.)
Himni Salphaan Hima xumurtuu tokko qofa qabaatee kan ergaa guutuu dabarsu yoo ta’u Innis ciroo ofdanda’aa tokko ta’a.
Fkn: Boonaan dhufe.
2. Hima Dachaa(Compound sent.)
Dachaan, Hima xumurtuu lamaa fi isaa ol qabaatee yaada lamaa fi isaa ol dabarsuu danda’uudha.
Fkn: Caaltuun ganamaan kaate. fuula dhiqatte, ciree ishee nyaattee mana barumsaa deemte.
3. Hima Xaxamaa(Complex Sent.)
Xaxamaan, Hima Ciroo dhaabbataa fi ciroo hirkataa tokkoo fi isaa ol of keessaa qabuudha. Hima kana keessatti wal qabsiiftotni ciroo hirkataa irra jiraatu.
Fkn: Yoo dhufuu baattellee, xalayaa naaf barreessi.
4. Hima Dachaa Xaxamaa(Complex Compound sent.)
Dachaa Xaxamaan, Hima ciroo of danda’aa tokko fi sanaa olii fi ciroo hirkataa lama fi isaa ol of keessaa qabuudha.
Fkn: Qilleensarras kaattu, lafarras arreeddu walgeettiin teenya Finfinneedha.
Isheen yoo as deemtus, yoo achi deemtus waa’ee Dachaas lafa hin keessu.

HORAA BULAA

AFAAN  OROMO – Oromo Language