#Diary koo gaafa Hiriira deeggarsaa irratti Boombiin nutti darbatame keessaa fudhadhe.
Ilmaan Oromoo hubannoo cimsuun murteessaadha. Ilmaan Oromoo jijjiirama amma biyya keessatti dhufeef wareegama qaqqaalii hanaga lubbuu ofii kennuu gochuun eenyuufuu ifaadha. Gaafa kana ilmaan seemi(Haabashoonni) cinaarra dhaabbatanii ilaaluu qofa osoo hin taane Qeerroo keenya jijjiirama biyyattii kanaatiif lubbuu ofii wareegaa ture tuffachuu arrabsuufi maqaalee adda adaa moggaasaafii akka turan ilmaan Oromoo hedduun keenya ni beekna.
Haatah’uu malee, Qabsoon Qeerroon Oromoo irratti cichanii ofwareeganii lubbuu takkittii hin deebineef kennan, hardha firee godhattee biyya Itoopiyaa tana diigamuu irraa hambiftee, yeroo ammaa ilmaan Oromoo dur tuffatamaa turan Masara mootummaa seenuu qofa osoo hin taane Qoricha biyya tanaa ta’anii akka jiran Ilmaan Oromoo osoo hin taane Habashootumatu hardha ragaa bahaa jiru. Isaanis akkas jechuun ibsaa jiru:
‘Lammaan Ergamaa Muusee kan rabbi biyya Xoobiyaatiif erga jechuun dhaadatu.’
‘Dr.Abiyiifi Obbo Lammaa – Rabbumatu biyya keenya Xoobiyaa akka hin diigamneef erge, Biyyi keenya Rabbumarraa eebba qabdi, silaa bara kana balaan dhufu guddaadhafikkkf…..’ waan heddu jechuun Gammachuun qabsoo Oromoo gara masara Mootummaa Itoopiyaa seenuuf imala jalqabde simachuuf yeroo ittin fudhanne, inumaayyuu hooggantootni sadarkaa oliirra jiran dabalatee harka garaa jalaatiin haalaa mijessuu kan eegaluufi Maqaa Oroomaaraatiin qabsoon dhiiga ilmaan Oromootiin karaa qabattee imala eegalte xumura yaadame hardhas gahuu dadhabdu, imala jalqabde akka hin gufanneef tumsi bitaaf mirgaa itti fufe, Dhaabbani dorgomaa OPDO tures, QQO akka hin dhaabbanne waan baraniif ofii keessaa ofbaasanii ilmaan Oromoo Masara Mootummaa kan dur-Oromoon dandeettiifi Gahumsa masara sana seenuun hin qabu jechaa turan seenaa godhanii imala jalqabame deeggaruun qofti furmaata akka tahe waan baraniif deeggarsumatti cichan, Dhuma sa’aatii 11ffaattis Filannoo keessaa harka fudhachuun ilmaan Oromoo galma yaadan akka qaqqaban gahee olaanaa taphachuun isaanii Ummata Oromoofi Itoopiyaa irraa akka eebbi itti roobsamu carraa argatan. Ummanni keenyaafi Haangawootni Mootummaa keessattuu OPDOn ifaan ifatti Galata galchaniif, kun Istraateejii Kab.MM Dr.Abiyyi hordofan(‘Innidamar’) jedhu sana akka hojitti seenuuf dhiibuun xiyyeeffannoo isaanii ijoodha.
Haalli kun, Eenyyun Fayyadamaa taasise?, Eenyuuf Haala mijeesse? Qeerroo Lubbuu takkittii qabu wareege moo kanneen xiggii irra dhaabbatee qeerroo arrabsaa turee? yaada jedhu yoo ilaallu, Hardha Hiriira Guddicha irratti ifaan ifatti muldhatee jira, Adeemsi garaf fuulduraa biyyattiis xiinxaltootni adda addaa yaada kennaa jiran qofa osoo hin taane ta’iiwwan muldhataniif Hamilee habashootni qabatanii Addabaabayii Masqalaatti bahan irraa hubachuun nama hin dhibu.
Haalli ture ifaan ifatti hiriira deeggarsaa PM Dr.Abiyyif Addabaabayii Masqalaatti gaggeeffame maal nutti agarsiise gaaffii jedhu osoo hin deebisin dura dursee, Amaloota Habashootaa(Ilmaan seemii) keessaa muraasa isiniif kaasuu yaala. Isaanis:
~Ilmaan Habashootaa Abshaala. Abshaalummaan isaaniitiin fayyadamanii waggaa 140 oliif Ummata Xoobiyaa mitii gaanfa Afrikaa keessatti lakkoofsaan olaanaa tahe ummata keenya too’annoo ofii jala galchanii turan.
~ Ilmaan Habashootaa yeroo kamiinuu iddoo isaan jiranitti wanta raawwatamu ykn qophaayu kamiinuu ala dhaabbatanii hin ilaalan, Affeerraa qaama biraallee hin eeggatan, OFUMAA hirmaatu, OFUMAA seenanii ta’ii qophaayetti abbaa ofgodhu, Ofumaa keessa seenanii kanneen biroo(warra qophicha qopheesseeyyuu) too’annaa ofii jala galchu, ajaju, faawulii tuqsiisanii taphaan ala baasu keessattuu Ilmaan Oromoo Faawulii tuqsiisuun hojiin ala gochuuf yeroo itti hin fudhatu, Sana booda ofii abbaa itti tahu.
~Yoo Qophii qophaayu sanaaf hoogganaa filadhaa jedhamee carraan kenname ofumaa harka baasanii ‘Ani Fedhiidhaan na ta’a!’ jedhanii of-filu, sana booda Fayyaalessa keenya akkamitti Faawulii tuqsiisanii akka taphaan ala godhan beeku sirritti. Kanaaf Fakkeenyi guddaan Waltajjii Artistootni Masara MMtti affeeraman yaadachuun gahaadha.
~Ilmaan Habashootaa Uumama isaaniitiin ‘hooyi-hooyii!’ jaalatu. Nama hojii jarri hin feene hojjatullee itti marsanii hooyi-hooyi itti jedhanii hamilee kennuuf, Sana booda nama sana kallattii inni itti karoorfate dhiisee kallattii jarri feetutti deebisuuf bitaaf-mirgaan harka itti rukutu, ni qajeelfatu. Hooyi-hooyi sana keessa faayidaalee muldhatan isaantu fayyadamaa taha.
– Kab.MM Dr.Abiyyin haala kana keessa seensifatan natti fakkaata.
~Akkuma Dr.Mararaan ‘jarri bofa, yoo balleessitellee isuma hafetu firaaf sanyiisaatti dhaamee dhalli dhufu nama isaan miidhe sana akka balleessu godhu, keenya ammoo qaamni tokko yoo nu miidhe immoo faallaasaaniiti, firaasf sanyii keenyaa dhaamnee akka safara sana hin geenye waliif dabarsina’ jedhe sana, isaan Afaan nutti kolfaa, harka nuuf rukutaa FAAWULII nama tuksiisu, sana booda taphaan ala gochuun taayitaas tahee faayidaa jiru dhuunfatu, yoo humnaa oltahee dadhabanis nama sana kallattii hundaan hooyi-hooyi itti jedhanii kaan gamaa gamanaan harka rukutee kallattii ofii barbaadanitti oofatu.
-Kab.Dr.Abiyyiin akkas gochaa jiru.
~ Jarri Habashootaa kun Dhaloota isaaniitii kaasanii #Shira xaxuu kanatti guddatu, oflamaaniifuu waliif hin dhiiftu, shira walirratti xaxaa, guddatti, ilmi abbaa jalaa, intalli haadha jalaa baru, walbarsiisus. Akka keenya fayyaalummaaf garalaafummaan hin jiru, Faayidaa isaanii irratti maaliif Abbaa ykn obboleessa isaanii hin taane irra waliif darbuu hin beekan, kanaaf Ummata keenya Fayyaalessaaf garalaafessa kana kuffisuun baay’ee itti hin ulfaatu.
Walumaagalatti, Hawaasa Habashootaa kana wajjiin yoo xiqqaate waggaa 12 ol wajjiin, ollaafi naannoo tokko keessa jiraanneerra, sirritti walbeekna, ija-garaa jalaatiin waan heddu xiinxallinee, humna ittiin dubbannee jijjiirama fidnu waan hin qabneef caljechaa turre. Sababa wajjiin jireenya keenyaatiinis Balaan Gurguddaan hanga lubbuu Hayyoota Qaqqaalii dhabuun nu mudatee, isaan yakka raawwataniifis hin gaafatamin hafaa turan.
Ani akka kootti qofa – Hayyuu Cimaa Biyyi kuniyyuu Abdattu barnootaaf biyya Siwzerland irraa Research hojjachuuf dhufe nu jalaa ajjeesisanii- hanga hardhaa xiinsammuu nagaa nudhabsiisaniiru, kun shira dubartiin habashaa mana keessatti nurratti raawwatteen nurra gahe.
Xumurarratti, Yoo gara yaada kiyya kan QQO fi Abshaalummaa isaanii guyyaa hardhaa(Hiriira deeggarsaa Kab.Dr.Abiyyi Addabaabayii Masqalaatti) godhamerratti akkuma kaasuuf yaale sana gabaabbinaan yoo ibsu:
~ Isaan Guyyaa shanii oliif walitti iyyatanii iyya dabarsanii(akka keenya xurumbaan osoo hin taane) keessaan waliin mari’atanii waltajjiin godhamu kan Habashaa akka tahu olaantummaa fudhachuuf hojii biraa dhiisanii isuma kana hojii godhatanii adda durummaan hojjachuu jalqaban.
~ baajata Miliyoona hedduun lakkaawamu kanaafis ramadan, Maxxansaaleen adda addaa akka qophaayu hojiin baldhaan hojjatame.
~ Hiriira Ummanni keenya Dr.Abiyyi deeggaruuf hiriirra jedhe, isaan GALII(Business focus) Argachuuf haalduree xumuran.
~ Dhaabbileen maxxansaa isaanii hundi walitti mari’atee qophaaye. Dhaabbanni Ani beeku tokkichi qofti T-Shirt Dhaadannoo Dr.Abiyyi qabdu 65,000(kuma jahaatamii shan) maxxansiise. T-shirt maxxanfame kun galgala jalabultii jimaata galagla dhumee bule. halkani sanas maxxansaa bulan, Hirriba dhiisanii Daldala cimaa banan.
Gabaabumatti namni hiriiruma ummanni keenna deeggarsaaf bahe kanarraa, Qaamni galii Biliyoonaan tilmaamamu hammaarate jiraachuu akkuma beektaniif fakkeenya tokkicha kaase malee daldaalli akkamii akka gaggeeffame hanga hardha galgala(Sanbata xiqqaa guyyaa hiriira deeggarsichaayyuu jechuu kooti) namootni Finfinnee keessa jiru ragaa baha.
~ Maal kana qofaree, Isaan dursanii waan ofqopheessaniifi qophaayaa turaniif Dhaadannoo, Ilaalcha siyaasaa, Ijjannoo isaanii, Halluu ofii barbaadan, Ergaa ofii barbaadan, Barreeffamaafi dhaadanoo ofii barbaadan qopheeffatanii WALTAJJII guutuun guutumatti too’achuun muldhataniiru, Hafuura Oromummaa kan Qeerroon kutaalee Oromiyaa garagaraarraa fedhiifi qindeessaa nama tokkootiin ala dhiibbatee seene sana haguuganii Habashummaafi Xoobiyummaa isaan barbaaddu Miidiyaa biyyattiifi Addunyaattilee agarsiifatanii milkaayinaan galaniiru.
Yoogalanis dhiischisaa sirbaa, akka milkaayan ifatti dhaadachaa galan.
Haaluma kanaan osoo xiqqoo hin bubbulles Artistoota keenya kan qabsoo Oromootiif hidhamee, wareegamee, tumamee, kolaafamee, waggoota dheeraaf qabsoo kana sad.kanaan gahuuf gahee isaanii bahan, hanga Goota Hacaaluu Hundeessaa kan Diina fuulduratti Galma barkumeetti dhaadate fa’a keessaa hambisanii Habashootni Maqaa ‘Maatii Artistootaatiin’ Marii Kab.MM Dr.Abiyyi wajjiin godhan.
Ammaafi kana boodallee haalotni kun kanuma itti fufu taha. Sababiileen Qeerroon Qabsoo Oromoo ofatti baase kun dhiibamee, Habashootni fayyadamoo taatuuf maali yoo jettan:
a) – Ilmaan oromoo anumarraa eegalee, ni saalfanna, Safuuf Sadoo jeechuu baay’ifna, hanga nawaamanii sanuu Xalayaadhaan affeeramutti ani waanuma na ilaallatu keessatti hirmaachuullee nan saalfadha, nan qaanfadha…. HANGA YOOMII??
b) Abshaalumaan nu hafa. Aaduma keessatti dhalanne tahee safuuf saalfii jechaa, ijaan lafa qabna, maaltu naannoo keennatti ta’aa jira jennee lafa hin mildhannu, hin taajjabnu, kan dursi nu kuffise kanuma.
c) Saffisatu nu hanqata. Nuti ni harkifanna, waan hardha gochuu qabnu, borullee yoo raawwadhe rakkoo hin qabu, ykn hiriyyaa keenyaanillee suutuma yeroo siif mijate hirmaadhu, xumuri, yoo sidhibe dhiisi…. jennee chilla jenna, kun Kufaatii guddaadha.
d) Hojii Tuffachuu – namni keenya heddu keessattuu dargaggeessi hojii tuffata, hojii salphasalphaa ni tuffanna, ni hifanna, hojiif kabaja hin qabnu, waan argine hojjannee faayidaa argachuuf kaka’umsi hin jiru. Kun Eeggattummaa uumuu bira darbee yeroo baay’ee naannoo keennatti Humni dargaggeessaa kan barateef hin baratinillee MOOTUMMAAtti quba qabuu qofatu baldhinaan muldhat.
e) Hangina Bilisummaa #Xiinsammuu – Namni keenya dhiibbaa waggaa dheeraa nurratti deemaa tureen dhibbaa cunqunsaafi gadi nuqabuudhaaf hojiiwwan hojjatamaa turaniin hardhas namni keenya hojiifis tahee hirmaannaa saffisaatiif qophii miti, kun immoo ammas jarumaaf karaa saaqee isaan nurratti #hartick hojjatu…… mee isinillee dabalaa tarreessaa
Kanneeniifi kan kana fakkaatan kan tarreessee hin dhumne heddutu jira.
RAKKOOLEE KEENYA olitti tarreeffame kana RAKKOO kiyya jennee fudhannee FURMAATA ofuma keenyaa yoo hin kaawwatin, BALAA keessaa hin baane kan akka kufaatii bara ce’umsaa 1991 sun nu mudachuu akka danda’u hubachuun salphaadha jedheen yaada.
HORAA BULAA DEEBANAA
Abdiisaa Bancaa Jaarraa
Yaadannoo gabaabduu – guyyaa Hiriira Deeggarsa Dr.Abiyyi Addabaabayii Masqalaattii taherraa kan fudhatame.
